XXIV Testamento (II)

Ik vermaak mijn oude boeken – ik vond ze
in de uithoeken van de wereld en aanbad
de majesteit van hun typografie –
aan de nieuwe dichters van Amerika,
aan degenen die
eens de bekentenissen van morgen spinnen
op het nu hese en werkeloze weefgetouw.

Zij worden geboren als dode houthakkers
en kompels die met landelijke vuisten
hun ontelbare levens hebben gegeven
om de scheve kathedraal op te poetsen,
de ontwrichte graankorrel en de vezel
die onze gulzige vlakten verstoorde.
Zij moeten die hel aanraken, dit verleden
dat diamanten vermorzelde, zij moeten
de graanwerelden van hun lied verdedigen
en wat aan de boom van marteldood groeide.

Op beenderen van caciques, ver
van onze verraden erfenis, in de volle
wind van volkeren die nu alleen opstappen,
gaan zij het statuut invullen
van een lang en zegerijk lijden.

Ze moeten houden van mijn dichters, mijn Manrique,
mijn Góngora, mijn Garcilaso, mijn Quevedo:
zij waren
titanische wachters, platina
harnassen en besneeuwde klaarte
die me strengheid leerden; in mijn oude
Lautréamont moeten ze oude klaagzangen vinden
in tijden van pest en doodstrijd.
In Majakovski moeten ze lezen hoe de ster steeg
en hoe uit zijn stralen aren ontkiemden.

Vertaling: Bart Vonck, Canto General, 2014

Beluister dit gedicht in het Spaans (Chileens).
Stem: Nicole Carvajal

Ontdek dit gedicht in een minuut

De Chileense dichter en Nobelprijswinnaar Pablo Neruda heeft zijn testament opgesteld in dichtvorm. Aan de nieuwe generatie dichters van Latijns Amerika laat hij zijn boeken na, die hij in alle uithoeken van de wereld heeft verzameld. Boeken van onder meer Góngora, Quevedo en Majakovski. Neruda hoopt dat de nieuwe generatie net als hij geïnspireerd raakt door deze boeken, zodat ze in zijn voetsporen zullen treden om gedichten te schrijven over de lijdensgeschiedenis van het continent.

Meer weten? Je kunt op deze website het gedicht beluisteren, je verdiepen in de totstandkoming en de maker en ontdekken wat Leidenaren ervan vinden.

Pablo Neruda

Parral, 1904 – Santiago, 1973

De Chileense dichter Pablo Neruda werd geboren als Neftalí Ricardo Reyes Basoalto. Neruda had al op jonge leeftijd schrijversambities. Omdat zijn vader daar niets in zag, nam hij het pseudoniem Pablo Neruda aan. Op 20-jarige leeftijd debuteerde hij met de dichtbundel Crepusculario (1923). Neruda combineerde zijn schrijfwerk met een carrière als diplomaat. In Indonesië, de toenmalige kolonie van Nederland, ontmoette hij de Indisch-Nederlandse Maria Hagenaar. In 1930 trouwde het stel, om vervolgens zes jaar later weer te scheiden. Uit het huwelijk is de (gehandicapte) dochter Malva voortgekomen, die op 8-jarige leeftijd in Nederland overleed.

Werk

De gedichten van Neruda zijn qua stijl en inhoud zo uiteenlopend dat ze moeilijk in een hokje te plaatsen zijn. Neruda publiceerde onder meer liefdesgedichten, politieke manifesten, historische gedichten, epische gedichten en surrealistische gedichten. Publicaties die internationale bekendheid hebben verworven zijn onder meer de dichtbundel Twintig liefdesgedichten en een wanhoopslied (1924) en het magnum opus Canto general (1950). In 1971 kreeg Neruda, als kroon op zijn schrijverschap, de felbegeerde Nobelprijs voor de Literatuur toegewezen.

Politieke carrière

Pablo Neruda was niet alleen een bekende dichter, maar ook een fanatiek communist. Hij verwerkte zijn politieke visie in zijn dichtwerk, met Canto general (1950) als duidelijkste voorbeeld. Hij was zeer actief als politicus voor de Chileense Communistische Partij. Zijn uitgesproken eerbied voor Stalin maakte hem tot een omstreden figuur. Hoewel hij in 1946 meewerkte aan de campagne van presidentskandidaat Videla, raakten ze later in conflict en vluchtte Neruda uit Chili. Hij keerde terug toen Salvador Allende aan de macht kwam, en was in 1969 zelf kortstondig presidentskandidaat.

Mysterieuze dood

In 1973 werd president Allende afgezet door militairen, en kort na de staatsgreep verloor het land ook zijn bekendste dichter. De doodsoorzaak is tot op heden onopgehelderd. Prostaatkanker, hartfalen en vergiftiging zijn genoemd. In 2013 is er opnieuw een onderzoek gestart om te achterhalen of Neruda een natuurlijke dood is gestorven of niet. In 2017 heeft de onderzoekscommissie bekend gemaakt dat moord niet langer is uitgesloten.

Waar gaat dit gedicht over?

In XXIV Testamente (II) schrijft Neruda over zijn nalatenschap. Hij wil al zijn oude boeken, die hij overal ter wereld heeft verzameld, nalaten aan de nieuwe generatie Latijns-Amerikaanse dichters. Neruda hoopt dat de nieuwe generatie er inspiratie uit haalt. Die kunnen ze goed gebruiken, want ze staan volgens hem voor grote uitdagingen.

Uitdagingen

De uitdagingen die hij ziet, zijn niet los te zien van Neruda’s communistische overtuigingen. De dichter heeft volgens hem de taak om de wereld beter te maken en onrecht te bestrijden. Hij noemt voorbeelden: de mijnwerkers in het gedicht verwijzen naar de vermoorde mijnwerkers in het concentratiekamp in Pisagua, waar socialisten en communisten door dictator Videla werden vastgezet. Neruda verwijst ook naar de conquista, de kolonisatie van Latijns-Amerika door Spanje. De nieuwe generatie moet ‘de hel, dit verleden’ aanraken en daarover schrijven - in navolging van Neruda. Ze moeten ‘het statuut invullen van een lang en zegerijk lijden’, ofwel de lijdensgeschiedenis van Latijns-Amerika optekenen.

Voorbeelden

Een flinke opgave, maar gelukkig zijn er voorbeelden. In de laatste strofe noemt Neruda dichters en schrijvers die hem geïnspireerd hebben: César Manrique (1919 - 1992), Luis de Góngora (1561 - 1627), Garcilaso de la Vega (1539 - 1616), Francisco de Quevedo (1580 - 1645), Comte de Lautréamont (1846 - 1870) en Vladimir Majakovsi (1893 - 1930).

Ontstaan van het gedicht

Neruda’s bekendste werk is zijn magnum opus Canto generale, een gedicht van om en nabij vijftienduizend verzen. Neruda schreef zijn Canto general naar aanleiding van de Spaanse Burgeroorlog, die zijn ogen geopend had voor een ‘poëtische missie’. De Canto general is niet in een keer ontstaan. Neruda heeft het tussen 1937 en 1950 geschreven in afwisselend Chili en Mexico. In 1943 publiceerde hij de eerste versie, de Canto general de Chile. In 1950 verscheen uiteindelijk het officiële en volledige werk. Neruda heeft een deel van zijn Canto general geschreven als politiek vluchteling. Inmiddels is het uitgegroeid tot een klassieker en behoort tot de canon van de Latijns-Amerikaanse literatuur.

Kroniek

Neruda’s Canto general kan omschreven worden als een poëtische encyclopedie of een verzenkroniek. De Canto general gaat over de geschiedenis van (Latijns-)Amerika van begin tot eind, ofwel tot het moment dat Neruda het schreef. De geschiedenis zoals Neruda die beschrijft is echter alles behalve objectief. Hij schrijft het vanuit zijn (politieke) perspectief dat gekleurd is door de internationale gebeurtenissen. Naast de geschiedenis heeft Neruda ook geput uit de Bijbel om zijn Canto general te schrijven. Enkel de laatste zang, getiteld ‘Ik ben’, kan omschreven worden als openlijk autobiografisch. In deze zang is ook ‘XXIV Testamente (II)’ opgenomen.

Ik heb een verhaal bij dit gedicht

Heeft dit gedicht een speciale betekenis voor jou? Herinner je nog wanneer je het voor het eerst hoorde bijvoorbeeld? Of ben je het ooit ergens onverwachts tegengekomen? Laat het ons weten op muurgedichten@taalmuseum.nl! We voegen jouw verhaal graag toe aan deze website.

Pablo Neruda in Leiden

Foto Anoesjka Minnaard

Dit gedicht is sinds 1998 te vinden op zijmuur van Breestraat 99, in de Pieterskerkchoorsteeg. Het was het 67e muurgedicht dat door Stichting TEGEN-BEELD werd gerealiseerd. Het werd door de toenmalige Leidse burgemeester Cees Goekoop aangeboden aan de Chileense ambassadeur Rodrigues. In 2009 is het muurgedicht gerestaureerd en is de titel van het gedicht in het groot toegevoegd op de muur.

Pablo Neruda en de dichters van de 20e eeuw

Pablo Neruda wordt gezien als een van de belangrijkste dichters van de 20e eeuw. Daarnaast is hij uitgegroeid tot een belangrijke figuur in de geschiedenis van Chili en Latijns-Amerika, omdat hij de geschiedenis van (Latijns-)Amerika tot onderwerp van zijn poëzie heeft gemaakt.
 

Citaten

I think of him as a very fine poet, a very fine poet. I don't admire him as a man, I think of him as a very mean man.

Jorge Luis Borges, van wie in Leiden het muurgedicht El Apice te vinden is.

Ik vind 'Canto general' een overweldigend boek. Alleen al kwantitatief is het buitenmaats.

Schrijver en criticus Geert van Istendael

Neruda richt in zijn 'Canto' een monument op tegen het vergeten en tegen de dood.

Vertaler Bart Vonck

In Neruda’s werk vloeien poëzie en politiek in elkaar over. Ik ken de gangbare stelling: dat kan nooit goed gaan, noch voor politiek, noch voor poëzie. Neruda’s gedichten spreken die stelling heel vaak tegen.

Geert van Istendael

Wist je dat?

• De componist Theodorakis heeft de Canto general op muziek gezet.
   
• Het huis van Pablo Neruda in Santiago werd direct na zijn dood geplunderd.
   
• Er waren meer dan tienduizend Chilenen aanwezig op de begrafenis van Pablo Neruda in 1973.
   
• Hagar Peeters debuteerde in 2015 met de roman Malva over de dochter van Pablo Neruda.
   
• Er zijn meerdere boeken geschreven over Maria Hagenaar, de Nederlandse ex-vrouw van Pablo Neruda.
   
• Neruda was in 1964 al kanshebber voor de Nobelprijs van de Literatuur, net als Anna Achmatova van wie in Leiden ook een muurgedicht te vinden is. Hij ontving de prijs uiteindelijk in 1971.
   
• Pablo Neruda beschikte over drie huizen in Chili. Die zijn nu opengesteld als museum.
   

XXIV Testamente (II)

I leave my old books, collected
in corners of the globe, venerated
in their majestic typography,
to the new poets of America,
to those who'll one day
weave tomorrow's meanings
on the raucous interrupted loom.

They'll have been born when the rough fist
of dead woodcutters and miners
has given a countless life
to clean the crooked cathedral,
the demented kernel, the filament
that entangled our avid plains.
Let them touch hell, this past
that crushed the diamonds, and let them defend
the granary worlds of their song
whatever grew on the tree of martyrdom.

Upon the chieftains' bones, far
from our betrayed legacy, in the open
air of nations that stand alone,
they'll fill the statute
of a long victorious suffering.

Let them love as I loved my Manrique, my Góngora,
my Garcilaso, my Quevredo: they were
titanic guardians, platinum
armor and snowy transparancy,
who taught me precision, and let them seek
in my Lautréamont old laments
amid pestilential agonies.
In Maiakovsky let them see how the star climbed
and how spikes of grain were born of this thunderbolts.

Translation: Jack Schmitt, Canto General, 1991

XXIV Testamente (II)

Dejo mis viejos libros, recogidos
en rincones del mundo, venerados
en su tipografía majestuosa,
a los nuevos poetas de América,
a los que un día
hilarán en el ronco telar interrumpido
las significaciones de mañana.

Ellos habrán nacido cuando el agreste puño
de leñadores muertos y mineros
haya dado una vida innumerable
para limpiar la catedral torcida,
el grano desquiciado, el filamento
que enredó nuestras ávidas llanuras.
Toquen ellos infierno, este pasado
que aplastó los diamantes, y defiendan
los mundos cereales de su canto,
lo que nació en el árbol del martirio.

Sobre los huesos de caciques, lejos
de nuestra herencia traicionada, en pleno
aire de pueblos que caminan solos,
ellos van a poblar el estatuto
de un largo sufrimiento victorioso.

Que amen como yo amé mi Manrique,
mi Góngora, mi Garcilaso, mi Quevedo:
fueron titánicos guardianes, armaduras
de platino y nevada transparencia,
que me enseñaron el rigor, y busquen
en mi Lautréamont viejos lamentos
entre pestilenciales agonías.
Que en Maiakovsky vean cómo ascendió la estrella
y cómo de sus rayos nacieron las espigas.

Meer weten?

Dit lemma is geschreven door Nikki Spoelstra in samenwerking met het Taalmuseum. Daarbij is gebruik gemaakt van de volgende bronnen:

• Pablo Neruda, Canto General. Opgenomen in de Perpetuareeks en vertaald door Bart Vonck. Amsterdam: Atheneum Polak & Van Gennep, 2014.
• Pablo Neruda, Ik beken ik heb geleefd: herinneringen. Amsterdam: De Arbeiderspers, 1982.
• Hagar Peeters, Malva. Amsterdam: De Bezige Bij, 2015.
• Biografische feiten via Wikipedia