De Top

Jou zal niet redden wat er is geschreven
door al diegenen die jij nu benard
aanroept; jij bent de anderen niet, maar het hart
van het labyrint, door jouw stappen geweven.
Ook word je niet gered door Christus’ lijden
of dat van Socrates, of door de kracht
waarmee Siddharta kalm de dood verwacht,
in een tuin toen de avond van de dag zich scheidde .
Er is geen medelijden in het Lot.
Stof zijn de woorden, aan je hand ontloken,
of de andere woorden, door je mond gesproken.
Zonder een einde is de nacht van God.
Onafgebroken tijd is wat jij bent,
tijd ben je, elk afzonderlijk moment.

Vertaling: Barber van de Pol & Maarten Steenmeijer

Beluister dit gedicht in het Spaans (Argentijns).
Stem: Graziella Rais

Ontdek dit gedicht in een minuut

De tijd verstrijkt en ieder mens wacht uiteindelijk hetzelfde lot. Verhalen over Jezus, Socrates of Boeddha helpen ons niet hieraan te ontkomen. De vergankelijkheid van de mens is, net als het verstrijken van de tijd, niet tegen te houden.

Meer weten? Je kunt op deze website het gedicht beluisteren, je verdiepen in de totstandkoming en de maker en ontdekken wat Leidenaren ervan vinden.

Jorge Luis Borges

Buenos Aires 1899 - Genève 1986

Jong talent

De Argentijnse dichter, schrijver en essayist Jorge Luis Borges geldt als een van de invloedrijkste schrijvers van de vorige eeuw. De kiem van zijn schrijverschap werd gelegd in de bibliotheek van zijn vader. Op zijn zevende schreef hij zijn eerste verhaal en zijn vertaling van een boek van Oscar Wilde in het Spaans werd niet lang daarna gepubliceerd in een lokale krant - Borges werd tweetalig opgevoed door zijn Britse vader en Spaanse moeder. In 1921, toen hij na een verblijf in Europa terugkeerde naar Argentinië, begon zijn carrière als schrijver pas echt.

Voorspoed en tegenslag

In 1938 overleed Borges vader, waardoor hij een vaste baan moest zoeken en aan de slag ging in een bibliotheek. Hij besteedde daar een uur per dag aan het catalogiseren van boeken en las en schreef de rest van de dag. Zijn werk werd experimenteler nadat hij datzelfde jaar ternauwernood een bloedvergiftiging overleefde. Het bracht hem succes, maar tegelijkertijd was er tegenslag op persoonlijk gebied. Borges leed aan een oogziekte en was rond 1950 nagenoeg blind. “Hij die zich het paradijs had voorgesteld als een bibliotheek, moet genoegen nemen met de nacht”, schreef hij later.

Succes

In de jaren 1960, toen wereldwijd belangstelling ontstond voor Zuid-Amerikaanse literatuur, groeide Borges uit tot een internationaal vermaard dichter. Aan zijn succes is nooit een einde gekomen. Een internationale prijzenregen bleef aanhouden tot aan zijn dood. In 1986 overleed Borges aan de gevolgen van kanker.

Waar gaat dit gedicht over?

Borges poëzie heeft vaak een filosofisch, metafysisch karakter. Belangrijke thema’s zijn vergankelijkheid, het universum en het bovennatuurlijke. Dat is ook het geval in het gedicht El Apice, waarin Borges schrijft over de onvermijdelijke vergankelijkheid van de mens. Ook komt een van de meest voorkomende begrippen uit het werk van Borges terug in dit gedicht, namelijk het labyrint. Borges stelde zich het bestaan voor als een doolhof.

De tijd kent geen mededogen

Borges stelt in dit gedicht dat de mens niet kan ontkomen aan het lot en er ook geen invloed op heeft. Een mensenleven is eindig en daar valt niets aan te veranderen. We moeten geen hoop vestigen op verhalen waarin beloftes worden gedaan over een leven na de dood. Als voorbeeld noemt Borges het verhaal van Jezus Christus uit de Bijbel, het verhaal van Socrates uit Plato’s geschriften en het verhaal van Siddharta (Boeddha). Ieder mens wacht vroeg of laat onvermijdelijk hetzelfde lot: vergankelijkheid.

Ontstaan van het gedicht

Borges debuteerde in 1923 met de dichtbundel Fervor de Buenos Aires (Vurig Buenos Aires), een eerbetoon aan zijn geboortestad. Na de publicatie van zijn derde dichtbundel nam hij een poëziepauze. Omdat hij zich toelegde op verhalen en langzaam blind werd duurde het uiteindelijk dertig jaar voordat Borges weer een gedicht schreef. El Apice dateert uit zijn latere periode. Het gedicht is tweemaal gepubliceerd, in verschillende dichtbundels en onder verschillende titels. Het gedicht verscheen eerst in de bundel La moneda de hierro (1976) onder de titel No eres los otros (Jij bent niet de anderen), maar werd vervolgens in zijn huidige vorm onder de titel El Apice opgenomen in de bundel La Cifra (1981).

Ik heb een verhaal bij dit gedicht

Heeft dit gedicht een speciale betekenis voor jou? Herinner je nog wanneer je het voor het eerst hoorde bijvoorbeeld? Of ben je het ooit ergens onverwachts tegengekomen? Laat het ons weten op muurgedichten@taalmuseum.nl! We voegen jouw verhaal graag toe aan deze website.

Jorge Luis Borges in Leiden

Foto Inge Harsten

Jorge Luis Borges heeft in 1964 een bezoek gebracht aan Nederland. Tijdens zijn bezoek is hij onder meer te gast geweest op de Universiteit Leiden, waar hij een lezing gaf over gaucho-poëzie.

Muurgedicht

Dit muurgedicht is in 1994 aangebracht op de zijmuur van Groenhovenstraat 18 in Leiden. Het was het 26e muurgedicht dat Stichting TEGEN-BEELD in Leiden realiseerde. De grafische vormgeving past bij de titel van het gedicht.

Citaten

Ik heb me altijd voorgesteld dat het paradijs een soort van bibliotheek zal zijn.

Jorge Luis Borges

Borges is de grootste Spaanstalige schrijver sinds Cervantes.

Schrijver en nobelprijswinnaar Mario Vargas Llosa

Ik geloof in de uiteindelijke begrijpelijkheid van alle dingen, en bijgevolg, in die van de poëzie.

Jorge Luis Borges

Wist je dat?

Borges is in 1938 met bloedvergiftiging in het ziekenhuis beland. Hij was daarna zo bang dat hij zijn verstand verloren zou zijn, dat hij besloot geen essays meer te schrijven.
Borges had als beginnend schrijver een vrouwelijke mecenas.
Borges heeft van een groot aantal vooraanstaande universiteiten een eredoctoraat ontvangen, van Oxford tot de Sorbonne.
Borges werd op 19-jarige leeftijd door zijn vader gedwongen naar een bordeel te gaan om ‘een man te worden’.
Borges’ weduwe heeft het door hem verketterde jeugdwerk postuum laten uitgeven.
Borges heeft de kans op de Nobelprijs van de Literatuur waarschijnlijk verspeeld doordat hij zich eerder een lint heeft laten opspelden door de Chileense dictator Pinochet.
Voor de Latijns-Amerikaanse literatuur geldt Borges als belangrijke vernieuwer. Zijn poëzie was rationeel en niet-metaforisch, in tegenstelling tot de traditionele, barokke stijl. Ook op het gebied van proza was hij vernieuwend met zijn fantastische vertellingen, een genre dat nog niet in die vorm voorkwam in de Zuid-Amerikaanse literatuur.

El Apice

No te habrá de salvar lo que dejaron
Escrito aquellos que tu miedo implora;
No eres los otros y te ves ahora
Centro del laberinto que tramaron
Tus pasos. Ne te salva la agonía
De Jesús o de Sócratesni el fuerte
Siddharta de oro que aceptó lamuerte
En el jardin, al declinar el día.
Polvo tambíen es la palabra ascrita
Por tu boca. No hay lástima en el Hado
Y la noche de Dios es infinita.
Tu materia es el tiempo, el incesante
Tiempo. Eres cada solitario instante.

Meer weten?

Dit lemma is geschreven door Nikki Spoelstra en het Taalmuseum. Er is gebruik gemaakt van de volgende publicaties:

Barber van de Pol en Maarten Steenmeijer, “Borges, dichter”. VPRO Boeken, 6 september 2011.
Edwin Williamson, Borges, een leven. Amsterdam: De Bezige Bij, 2006.
Robert Lemm. De literator als filosoof. De innerlijke biografie van Jorge Luis Borges. Soesterberg: Uitgeverij Aspekt, 2016.
Jorge Luis Borges. Alle gedichten. Vertaald door Barber van de Pol & Maarten Steenmeijer. Amsterdam: De Bezige Bij, 2011.
Jorge Luis Borges. Het geheimschrift en andere gedichten. Vertaald en ingeleid door Robert Lemm. Amsterdam: De Bezige Bij, 2003.
Lieve Behiels, “Jorge Luis Borges: Moed moet.” De Poëziekrant 19 (1995).
Richard Burgin, Jorge Luis Borges, conversations. University of Mississippi Press, 1998.