De Profundis

De honderd gelieven
zijn eeuwig ingeslapen
onder de dorre aarde.
Lange rode paden
gaan door Andalusië.
Córdoba heeft groene gaarden
vol olijfbomen om kruizen
ter herinnering te plaatsen.
De honderd gelieven
zijn eeuwig ingeslapen.

Vertaling: Barber van de Pol

Beluister dit gedicht in het Spaans.
Stem: Elisabet García Glez

Ontdek dit gedicht in een minuut

Federico García Lorca groeide op in Zuid-Spanje. Als jonge twintiger zette hij zich in om de traditionele cultuur van zijn geboortegrond te vernieuwen. Hij was de drijvende kracht achter een groot festival, en schreef zelf een aantal gedichten waarvoor hij zich liet inspireren door de muziek en dans van de flamenco. Zo bezong hij het lot van honderd ruiters waarvan alleen de paarden terugkwamen. Vrouwen weenden en vonden troost in de muziek.

Meer weten? Je kunt op deze website het gedicht beluisteren, je verdiepen in de totstandkoming en de maker en ontdekken wat Leidenaren ervan vinden.

Federico García Lorca

Granada 1898 - 1936

García Lorca is een van de beroemdste Spaanse dichters. Als kind was hij al een grote liefhebber van boeken. Hij studeerde rechten, literatuur en muziek aan de Universiteit van Granada en publiceerde zijn eerste gedichten. Toen hij succes kreeg verhuisde hij naar Madrid, waar hij bevriend raakte met schilder Salvador Dalí en filmmaker Luis Buñuel.

Leven en werk

Federico García Lorca werd bekend als dichter en maakte naam als toneelschrijver. Zijn vroege werk werd geïnspireerd door tradities uit Granada, zoals de Flamenco. Later, in Madrid, New York en Cuba, liet hij zich inspireren door moderniteit en het stadsleven. Veel van zijn gedichten weerspiegelen zijn zoektocht naar acceptatie. Als homoseksueel, avantgardistisch kunstenaar en sociaal betrokken persoon was hij omstreden voor Spaanse conservatieven. In augustus 1936, kort nadat de Spaanse burgeroorlog uitbrak, werd hij vermoord, waarschijnlijk door nationalistische milities.

Waar gaat dit gedicht over?

Federico García Lorca schreef vanaf het najaar van 1921 een groot aantal gedichten als voorbereiding op het Concurso del Cante Jondo 1922, een grote viering van de Andalusische identiteit. Acht gedichten uit deze verzameling vormden samen het hoofdstuk Gráfico de la petenera, waarvoor García Lorca zich liet inspireren door de petenera, een traditionele flamencodans die geassocieerd werd met invloeden van Roma en Sinti. Deze acht gedichten vertellen samen het verhaal van honderd ruiters die ten strijde trekken. Ze hebben hun doodskleed al aan want de strijd is kansloos. De klokken luiden als ze vertrekken, en als ze weer terugkomen. Het enige dat blijft is het lied en dans: vrouwen treuren en dansen de petenera, als herinnering aan de gestorvenen.

De Profundis

De titel De Profundis betekent ‘de diepten’. Op dit punt in het verhaal zijn de strijders al niet meer te zien: ze liggen begraven onder de lange rode wegen van Andalusië en de groene velden rond Cordoba. Dat het gedicht uit korte zinnen bestaat is geen toeval: García Lorca schreef het als lied, geïnspireerd op de traditionele flamenco.

Homoseksualiteit

Volgens sommige lezers liet García Lorca zich niet alleen voor de titel van dit gedicht door Oscar Wilde inspireren, maar zijn de honderd doden ook een verwijzing naar de vervolging van homoseksuelen in het conservatieve Spanje.
 

Ontstaan van dit gedicht 

Op 13 en 14 juni 1922 vond in Granada het Concurso del Cante Jondo plaats, een groot concours en festival waarop de cultuur van Granada en Andalusië werd gevierd. Het idee was gelanceerd door componist Manuel de Falla, maar het was vooral Federico García Lorca die zorgde dat het evenement er kwam. Ter ere van het festival schreef hij de verzameling El poema del cante jondo (Gedichten van het diepe lied, 1921). Hierin probeerde hij de volksaard van Granada te vangen. Het beeld dat daarvan uit de gedichten spreekt, is tragisch: dood, verdiet, pijn en verlies komen regelmatig terug.

Oscar Wilde

Federico García Lorca koos de titel van dit gedicht mogelijk uit bewondering voor de Ierse dichter Oscar Wilde (1854 - 1900). Die werd in 1895 veroordeeld tot een gevangenisstraf van twee jaar voor homoseksualiteit. In de gevangenis schreef Wilde een lange brief aan zijn vriend en minnaar Lord Alfred Douglas. Die brief werd later gepubliceerd onder de naam De Profundis, de diepten. Wilde legde erin uit hoe hij op het dieptepunt van zijn leven was beland. Ook García Lorca was homoseksueel, en gefascineerd door Wilde. In het bijzonder de passage waarin Wilde schreef dat liefde de bron van al het lijden was, kon op zijn instemming rekenen. In zijn exemplaar maakte hij er aantekeningen bij.

Initiatiefnemer Ben Walenkamp vertelt over (onder andere) dit gedicht:

Filmclip: Leendert Beekman, Michiel Keller.

Ik heb een verhaal bij dit gedicht

Heeft dit gedicht een speciale betekenis voor jou? Herinner je nog wanneer je het voor het eerst hoorde bijvoorbeeld? Of ben je het ooit ergens onverwachts tegengekomen? Laat het ons weten op muurgedichten@taalmuseum.nl! We voegen jouw verhaal graag toe aan deze website.

Frederico Garcia Lorca in Leiden 

Foto Inge Harsten

Het gedicht De Profundis is in mei 2005 aangebracht tegenover de Langebrug 56 (kruising Zonneveldstraat) in Leiden. Het was muurgedicht 101 dat door Stichting TEGEN-BEELD werd gerealiseerd.

Afsluiting

Al in 1992 bedachten de initiatiefnemers dat dit gedicht het laatste in de reeks moest worden: een eerbetoon aan de 100 ‘geliefden’ (gedichten) die in de stad waren achtergelaten. Na de realisatie van dit gedicht bleek het enthousiasme echter dusdanig groot dat nog 13 andere muurgedichten werden gerealiseerd.

Frederico García Lorca en de homogemeenschap

Frederico García Lorca was homoseksueel. Tijdens zijn leven werd hij hierop aangevallen door conservatieve krachten en in zijn gedichten deelde hij soms zijn emoties hierover. In Spanje wordt hij dan ook gezien als icoon van de homobeweging. Vanuit dat perspectief kan dit gedicht worden gelezen als eerbetoon aan de vele mannen en vrouwen die leden vanwege hun seksuele geaardheid, of hierom zelfs werden vermoord.

Citaten

Now it seems to me that love of some kind is the only possible explanation of the extraordinary amount of suffering that there is in the world. I cannot conceive of any other explanation. I am convinced that there is no other, and that if the world has indeed, as I have said, been built of sorrow, it has been built by the hands of love, because in no other way could the soul of man, for whom the world was made, reach the full stature of its perfection. Pleasure for the beautiful body, but pain for the beautiful soul.

Oscar Wilde, De Profundis

If Lorca were starving and homeless, he would not ask for a loaf of bread; he would ask for a half a loaf of bread and a book

Dichter Luis García Montero

What a poet! I have never seen grace and genius, a winged heart and a crystalline waterfall, come together in anyone else as they did in him. Federico García Lorca was the extravagant "duende," his was a magnetic joyfulness that generated a zest for life in his heart and radiated it like a planet. Openhearted and comical, worldly and provincial, an extraordinary musical talent, a splendid mime, easily alarmed and superstitious, radiant and noble, he was the epitome of Spain through the ages, of her popular tradition. Of Arabic-Andalusian roots, he brightened and perfumed like jasmine the stage set of a Spain that, alas, is gone forever.

Dichter Pablo Neruda, na de dood van García Lorca.

De Russische componist Shostakovich zette De Profundis op muziek. Luister hier naar Symphony no.14 (Opus 135): De Profundis
 

De Profundis

Those hundred lovers
are asleep forever
beneath the dry earth.
Andalusia has
long, red-colored roads.
Córdoba, green olive trees
for placing a hundred crosses
to remember them.
Those hundred lovers
are asleep forever.

De Profundis

Los cien enamorados
duermen para siempre
bajo la tierra seca.
Andalucía tiene
largos caminos rojos.
Córdoba, olivos verdes
donde poner cien cruces
que los recuerden.
Los cien enamorados

Meer weten?

Dit lemma is geschreven door Elisabet García González en het Taalmuseum. Daarbij zijn de volgende bronnen geraadpleegd:

• Garcia-Lorca.org
• Federico García Lorca, Voor duizend verliefden van hart, De mooiste liefdesgedichten, gekozen en vertaald door Barber van de Pol (Amsterdam: uitgeverij Bert Bakker, 1999)
• Carlos Bauer, City Lights Books, (San Francisco 1987).