Charles Parker, 1920 - 1955

Luister,
Dit hier
Is wat
Charlie
Deed
Met de Blues.
Luister
Dat daar
Is wat
Charlie
Deed
Met de Blues.
Dit hier
bid-del-die-die
bid-del-die-die
bopshiep
ben je beetje cool?
badada
toetersmoel.
Charlie
Goot de Blues
Vol
Krullenmoes.
Dat deed
Charlie
Dus
Met de Blues.
Speel
Dat opnieuw
Gooi
Er geld in,
Charlie ’s
Heen,
Charlie ’s
Dood,
Maar
John Burkes
Zette voort.
Gooi
Er geld in,
Het
Plaatje draait
Erin,
Kom luister
Naar wat Charlie
Deed
Met de Blues.

Vertaling: Emma Knapper

Do you speak (African) American and would you like to recite this poem? Contact us at muurgedichten@taalmuseum.nl!

Ontdek dit gedicht in een minuut

William Cuney, muziekliefhebber en dichter, schreef na het overlijden van saxofonist Charles Parker dit gedicht. Wie goed luistert, hoort hierin wat de jazz van Parker zo bijzonder maakte. De snelheid, het spelen met vraag en antwoord, een ogenschijnlijke chaos gebaseerd op een strak schema: het zit er allemaal in.

Meer weten? Je kunt op deze website het gedicht beluisteren, je verdiepen in de totstandkoming en de maker en ontdekken wat Leidenaren ervan vinden.

William Waring Cuney

Washington D.C. 1906 - New York 1976

Waring Cuney volgde conservatoriumopleidingen in Boston en Rome en werd opgeleid als zanger. Rond zijn achttiende besloot hij zich echter toe te leggen op poëzie. Hij bleef zijn hele leven gefascineerd door muziek en verwerkte die fascinatie in zijn gedichten, onder andere in dit muurgedicht.

Muziek

Cuney dichtte niet alleen zelf over muziek, veel van zijn verzen zijn ook op muziek gezet. Het gedicht No images, waarmee hij in 1924 doorbrak, werd bijvoorbeeld vertolkt door Nina Simone. De folkblues zanger Josh White zong op zijn album Southern Exposure uitsluitend Cuney’s gedichten als liedteksten. Het was een van de eerste protestalbums en werd een inspiratiebron voor latere activisten en voor muzikanten als Pete Seeger en Bob Dylan.

Isolement

Cuney maakte deel uit van de Harlem renaissance, een beweging van African-American kunstenaars. Hij publiceerde in tijdschriften, deed redactiewerk en gaf literaire optredens. De Tweede Wereldoorlog zogde echter voor een abrupt einde. Hij vocht toen als sergeant in het Pacifische Gebied tegen Japan en werd driemaal onderscheiden. Na de oorlog vestigde hij zich in New York en brak hij radicaal met vroegere vrienden en de literaire wereld. Zelfverkozen isolement als gevolg van een oorlogstrauma, zo wordt gespeculeerd.

Werk

Zijn isolement betekende niet dat hij geheel ophield met schrijven. Ook na de oorlog dichtte hij over de thema’s die hem bezighielden: discriminatie, het geweld van wit tegen zwart, de trots van de ‘kleine’ zwarte man en vrouw en African-Amerikaanse helden in de wereld van de sport en muziek.

Waar gaat dit gedicht over?

Dit gedicht is een ode aan Charles Parker (1920 - 1955), een legendarische jazzsaxofonist. Cuney heeft het geschreven in de vorm van een saxofoonsolo. De levendigheid van Parker’s muziek spat van de bladspiegel.

Bebop

Charlie ‘Bird’ Parker was rond 1940 een belangrijke vernieuwer. Samen met trompetist Dizzie Gillespie (1917 - 1993) stond hij aan de basis van de Bebop, een stijl die zich kenmerkt door een hoog tempo en razendsnelle solo’s. Voor het publiek leek deze muziek alle kanten op te schieten. Dat was schijn, de stukken waar Parker beroemd mee werd kenmerken zich door een vaste AABA vorm, waarbij het thema en haar variatie in de twee eerste A strofes verklankt worden, in B de improviserende solo volgt, om ten slotte te eindigen met datzelfde A thema. Die opbouw is ook te vinden in dit gedicht.

Jazzgedicht: Thema

Zie de eerste 12-lettergrepige zin, “Listen, This here Is what Charlie Did To the Blues” als het twelve bar blues A thema. De tweede, even lange zin beginnend met “That here...” is de A thema variatie, waarna het gedicht de improvisatie in ritme en klank opzoekt in het B gedeelte.

Jazzgedicht: Improvisatie

Verwijzend naar kinderversjes (wat jazzmusici vaker deden) volgen op het A gedeelte ogenschijnlijk onzinwoorden, zelfs als scat (de techniek waarbij een jazz zanger puur op klank een solo zoals geblazen door sax of trompet imiteert) gebracht: ‘biddle-dee-dee’! De improvisatie ‘Bobsheep have you any cool? bahdada one horn full’ benadrukt de ‘cool’ van de jazz en de levenshouding die daarbij hoorde, en verklankt het vraag-en-antwoord spel dat veel van Parker’s solo’s typeerde. De solo gaat alle kanten op en is gevuld ‘With Curley-cues’, met prachtig sierlijke uitwijdingen.

John Birks

Vervolgens keert de dichter weer terug naar het A thema waarmee het gedicht begon. Charlie is dood, maar gooi een nickel in de jukebox, draai het plaatje, en je hoort hem weer. En Charlie is weliswaar dood, maar John Burkes (of Birks in alternatieve spelling) leeft: dat zijn de eerste twee namen van trompettist Dizzy Gillespie, die het stokje van Bird overnam en tot bijna even grote hoogten steeg. Charlie Parker stierf weliswaar veel te vroeg, maar was zo tegelijkertijd onsterfelijk.

Ontstaan van dit gedicht

Waring Cuney schreef Charles Parker 1920-1955 waarschijnlijk kort nadat de saxofonist was overleden. Cuney had zich toen al een jaar of tien uit het publieke leven teruggetrokken. Vanuit zijn zelfverkozen sociale isolement kwamen de gedichten steeds sporadischer naar buiten. Dit gedicht werd dan ook pas jaren later gepubliceerd.

Ik heb een verhaal bij dit gedicht

Heeft dit gedicht een speciale betekenis voor jou? Herinner je nog wanneer je het voor het eerst hoorde bijvoorbeeld? Of ben je het ooit ergens onverwachts tegengekomen? Laat het ons weten op muurgedichten@taalmuseum.nl! We voegen jouw verhaal graag toe aan deze website.

William Cuney in Leiden

Photo Anoesjka Minnaard

Dit muurgedicht is in mei 2005 aangebracht aan de Langegracht 72 (Stadsbouwhuis) in Leiden. Het was het 100e muurgedicht dat Stichting TEGEN-BEELD realiseerde. Jan Willem Bruins en Ben Walenkamp dachten enige maanden na over welk gedicht hier moest komen. Ze zijn beiden jazzliefhebbers: “Tijdens die zoektocht ontdekten we dat we beiden de bundel met dit swingende gedicht over Charlie Parker in ons bezit hadden. De keuze was toen snel gemaakt! En Parker is precies vijftig jaar geleden overleden."

Jazzstad

Leiden heeft een traditie als jazzstad. In de café’s Augustinus en De twee spieghels vonden regelmatig optredens plaats. Ook in de Burcht zijn jazzconcerten gegeven en vanaf 1980 wordt jaarlijks de Leidse Jazzweek georganiseerd.

William Cuney en de Harlem Renaissance

De Harlem Renaissance was een stroming in de Amerikaanse literatuur, geleid door schrijvers als W.E. Dubois, Langston Hughes en Countee Cullen, die stond voor alles waar zwart Amerika trots op zou moeten zijn. Zij schreven over de pijn en de moeilijke levensomstandigheden van de African-Amerikaanse bevolking na afschaffing van de slavernij en verzetten zich tegen de door blanken geproduceerde afbeeldingen, stereotyperingen, sociale classificaties van armoede, achterstand en minderwaardigheid in intellect, beschaving en cultuur. Een belangrijk kritiekpunt was de populaire blackfacetraditie waarin blanken zich zwart schminkten en de zwarte zang- en danscultuur imiteerden en belachelijk maakten.

Vormen

Terwijl W.E. Dubois vooral intellectueel proza en academische beschouwingen schreef, zochten dichters als Hughes, Cullen en ook Cuney het in simpel ogende, in toegankelijk (spreek)Engels geschreven gedichten, vaak met motieven en formele eigenschappen ontleend aan muziekvormen als folk, gospel en blues. Hun werk is door latere generaties herhaaldelijk herontdekt en inspireert nog altijd nieuwe generaties African-Americans tot zelfbewustzijn.

Citaten

"One day on a street car in Washington, I met Waring Cuney. He had a Chicago Defender, oldest American Negro newspaper, in his hand, and my picture was in the Defender with the announcement of the forthcoming publication of The Weary Blues. Cuney looked from the picture to me, then asked if I were one and the same. I said yes. Then he said he wrote poetry, too. I said I'd like to see it, so later he brought some of his poems to show me."

Langston Hughes over zijn eerste ontmoeting met Cuney.

Wist je dat?

• Waring Cuney was een klasgenoot en vriend van dichter Langston Hughes. Van hem is het gedicht Danse africaine ook in Leiden op een muur te vinden.
• Cuney’s allereerste gedicht No Images stond vanaf 1960 vaak op de playlist van Nina Simone’s concerten. Ze zong het a capella op haar laatste concert in Washington D.C. in 2000. Daarbij droeg ze het nummer op aan alle van slaven afstammende zwarte en gekleurde, als huishoudhulp werkende vrouwen, die nooit hun ware, innerlijke schoonheid zouden kennen in een maatschappij die hen steevast onderdrukte.
• Saxofonist Charlie ‘Bird’ Parker was sinds zijn 15e verslaafd aan heroïne. Hij was in zijn tijd een van de bekendste verslaafden; in L.A. werd het fluiten van de eerste drie tonen van zijn nummer Parker’s Mood een signaal dat men drugs wilde kopen. Hij stierf op 34-jarige leeftijd aan de gevolgen van zijn verslaving.

Charles Parker, 1920 - 1955

Listen,
This here
Is what
Charlie
Did
To the Blues.
Listen,
That there
Is what
Charlie
Did
To the Blues.
This here,
bid-dle-dee-dee
bid-dle-dee-dee
bopsheep
have you any cool?
bahdada
one horn full.
Charlie
Filled the Blues
With
Curly-cues.
That's what
Charlie
Did
To the Blues.
Play
That again
Drop
A nickel in,
Charlie's
Dead,
Charlie's
Gone,
But
John Burkes
Carried on.
Drop
A nickel in,
Give
The platter
A spin,
Let's listen
To what Charlie
Did
To the Blues.

Meer weten?

Dit lemma is geschreven door het Taalmuseum in samenwerking met Rick van Vliet. Daarbij is gebruik gemaakt van de volgende bronnen:

• Erik Redling, ‘Translating Jazz into Poetry: from Mimesis to Metaphor’
• www.poetryfoundation.org
• www.beltwaypoetryquarterly.com